Ontslag: complete gids voor medewerkers (rechten, stappen en kansen)

Ontslag is heftig. Of je nu ontslagen wordt of zelf ontslag overweegt: er komt in korte tijd veel op je af—van regels rond opzegtermijnen tot keuzes over je volgende stap. In deze gids leggen we helder uit wat je rechten zijn, welke routes er zijn (UWV, kantonrechter, VSO) en hoe je je kansen op nieuw werk vergroot met goede begeleiding zoals outplacement of loopbaancoaching. We linken door naar verdiepende uitleg in onze kennisbank waar relevant.

1) Zelf ontslag nemen: slim of risicovol?

Zelf je contract opzeggen kan, maar het is niet altijd verstandig. Je hebt vaak geen recht op een WW-uitkering als je vrijwillig vertrekt en je verliest doorgaans ook het recht op een transitievergoeding. Overweeg dit alleen als je al een getekend aanbod hebt of als vertrek onderdeel is van een vaststellingsovereenkomst (VSO) met heldere afspraken (bijv. vrijstelling van werk, vergoeding, referentie, opleidings- of begeleidingsbudget).

Opzegtermijn en contracttype

• Onbepaalde tijd: je mag altijd opzeggen, met inachtneming van je opzegtermijn (arbeidsovereenkomst/CAO).
• Bepaalde tijd: tussentijds opzeggen kan alleen als er een tussentijds opzegbeding in je contract staat; anders loopt het door tot de einddatum.
• Proeftijd: opzegging kan per direct, door beide partijen.

Twijfel je aan de timing of de gevolgen (WW/financiën)? Bespreek eerst je opties met HR of vraag een vrijblijvend adviesgesprek aan—soms is behoud met aanpassingen of begeleiding naar ander werk mogelijk via een outplacementtraject in plaats van zelf opzeggen.

2) Ontslagen worden: routes en spelregels

Je werkgever mag niet “zomaar” beëindigen. Er zijn drie hoofdroutes:

1. Met wederzijds goedvinden (VSO)
   Jullie maken afspraken over de beëindiging. Onderhandel over datum, vrijstelling, vergoeding (minimaal gelijk aan transitievergoeding als ijkpunt), opleidingsbudget en outplacement. Leg alles vast.
2. UWV-route
   Wordt gebruikt bij bedrijfseconomische redenen of langdurige arbeidsongeschiktheid (na 104 weken). Het UWV toetst o.a. noodzaak, afspiegelingsbeginsel en re-integratie-inspanningen.
3. Kantonrechter
   Bij persoonlijke gronden (disfunctioneren, verstoorde arbeidsrelatie, verwijtbaar handelen) of een combinatiegrond. De rechter weegt het dossier en bepaalt de einddatum en eventuele vergoeding.

Reorganisatie en boventalligheid

Vervalt je functie door herstructurering? Dan kun je boventallig verklaard worden. Check het sociaal plan (plaatsing, scholing, vergoeding, van-werk-naar-werk). Lees onze verdieping over boventallig verklaard en bespreek tijdig of outplacement of interne herplaatsing passend is.

Ontslag tijdens (langdurige) ziekte

Tijdens de eerste 104 weken geldt in principe een opzegverbod. Na die periode mag UWV toestemming geven, mits re-integratie-inspanningen voldoende waren. Overweeg opties, zeker als je zelf vertrek wilt overwegen: zie ontslag nemen tijdens ziekte.

3) Jouw rechten bij ontslag: de essentials

Opzegverbod (beschermingsmomenten)

Ontslag is in bepaalde situaties verboden of beperkt (o.a. tijdens zwangerschap/verlof, in de eerste 104 weken ziekte, bij OR-kandidatuur). Twijfel je? Laat een specialist checken of het opzegverbod geldt.

Opzegtermijn

Bij opzegging door de werkgever geldt een opzegtermijn gebaseerd op je dienstjaren/CAO. Let op uitzonderingen (ontslag op staande voet, proeftijd, ontbinding via rechter). Heb je een jaarcontract? Lees wat wel/niet kan rond tussentijds beëindigen en aanzegging in jaarcontract opzegtermijn.

Transitievergoeding

Bij beëindiging op initiatief van de werkgever heb je meestal recht op een transitievergoeding. Onderhandel je in een VSO, gebruik de transitievergoeding als ondergrens. Je kunt (een deel van) de vergoeding besteedden aan begeleiding—denk aan outplacement of scholing—om sneller duurzaam werk te vinden.

WW-uitkering

Bij ontslag (of VSO met neutrale formulering) kun je recht hebben op WW. Meld je op tijd aan bij UWV en voldoe aan de sollicitatie- en beschikbaarheidseisen.

4) Outplacement: versneld en begeleid naar nieuw werk

Outplacement is professionele begeleiding bij het vinden van passend werk buiten je huidige organisatie. Het helpt je het verlies te verwerken, koers te bepalen en planmatig kansen te benutten—van profiel en personal branding tot netwerken en jobhunting.

• Overzicht & voordelen: outplacement
• Fasen, aanpak en voorbeelden: outplacementtraject
• Voor wie zinvol (leeftijd, sector, reden vertrek): voor wie is outplacement bedoeld

Tip voor werkgevers: Neem een begeleidingsbudget op in VSO of sociaal plan. Dat is goed werkgeverschap én verkleint doorlooptijd en risico op frictie.

5) Loopbaancoaching: als je twijfelt over richting (blijven of bewegen)

Niet elk ontslagsignaal hoeft te eindigen in vertrek. Soms helpt het om je rol anders in te vullen of door te groeien. Met loopbaancoaching krijg je scherp: wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik—en in welke context kom ik tot mijn recht? Dat kan leiden tot blijvende inzet intern, of een bewuste stap naar buiten (al dan niet met outplacement).

6) Vaststellingsovereenkomst (VSO): waar je op stuurt

Onderhandel altijd over:

• Einddatum & vrijstelling van werk (ruimte voor solliciteren).
• Vergoeding (minimaal transitievergoeding als referentie, plus budget voor outplacement).
• Neutraliteit van de formulering (WW-geschikt).
• Referentie & relatiebedingen (non-concurrentie, relatie- en geheimhouding).
• Opleidings-/coachingstraject (versnelt herplaatsing).

Laat je concept-VSO altijd toetsen; kleine formuleringen hebben grote gevolgen voor WW of fiscale aspecten.

7) Na het ontslag: wat regel je praktisch?

• Eindafrekening (laatste salaris, openstaande vakantiedagen, vakantiegeld, bonussen/provisie, onkosten).
• Transitievergoeding / ontslagvergoeding (betalingstermijn, bestedingsdoelen).
• Werkgeversverklaring & getuigschrift (referentie, taken/competenties).
• Teruggave bedrijfsmiddelen (laptop/telefoon/toegangspassen).
• WW-aanvraag tijdig indienen bij UWV.
• Start begeleiding: kies voor outplacement of eerst loopbaancoaching als je richting wilt verkennen.

8) Speciale situaties—korte wegwijzer

• Langdurig ziek/ziekte & ontslag: check opzegverbod (104 weken), re-integratieplicht, loonsanctie. Overweeg scenario’s in ontslag nemen tijdens ziekte voordat je zelf iets tekent.
• Reorganisatie/boventalligheid: bestudeer sociaal plan en je rechten op herplaatsing, vergoeding en begeleiding. Zie boventallig verklaard.
• Bepaalde tijd (jaarcontract): aanzegplicht, tussentijds opzegbeding en WW-kansen: jaarcontract opzegtermijn.
• Is outplacement passend voor mij? Kijk naar je doel (versneld nieuw werk), je profiel en de arbeidsmarkt. Lees voor wie is outplacement bedoeld.

9) Strategisch kiezen: blijven, bewegen of begeleid vertrekken

Stel jezelf drie vragen:

1. Kan/wil ik blijven als mijn taken of context veranderen? (Check: intern gesprek + loopbaancoaching)
2. Wil ik door naar ander werk en kies ik voor versnelling via een outplacementtraject?
3. Is een nette afronding met VSO, vergoeding en begeleiding het verstandigst voor beide partijen?

Maak vervolgens een plan met termijnen, acties en support. Goed nieuws: je hoeft dit niet alleen te doen.

10) Klaar voor je volgende stap—wij helpen je verder

Wij begeleiden jaarlijks vele medewerkers en organisaties bij zorgvuldig en toekomstgericht afscheid. Met outplacement en loopbaancoaching brengen we rust, richting en resultaat: sneller zicht op passend werk, met duurzame plaatsing als doel.

‍